วันครูแห่งชาติ (ภาษาอังกฤษ: Teacher’s Day) เป็นวันสำคัญสำหรับระลึกถึงความสำคัญของวันครู ประเทศส่วนใหญ่เป็นวันหยุดของครูและนักเรียน บางแห่งมีการเฉลิมฉลองเพื่อเป็นเกียรติและจัดงานเลี้ยงสำหรับครู วันที่มีวันครูในแต่ละประเทศมีการเฉลิมฉลองแตกต่างกันไป และแตกต่างจากวันครูโลก ซึ่งมีการเฉลิมฉลองในวันที่ 5 ตุลาคม ของทุกปี

        แนวคิดเรื่องการเฉลิมฉลองในวันครูมีต้นกำเนิดจากหลายประเทศในช่วงศตวรรษที่ 20 ส่วนใหญ่แล้ว จะเฉลิมฉลองแด่ผู้ให้การศึกษาของแต่ละแห่ง หรือจัดในวันที่มีเหตุการณ์สำคัญทางการศึกษา (ตัวอย่างเช่น ประเทศอาร์เจนตินามีการไว้อาลัยถึงการเสียชีวิตของ Domingo Faustino Sarmiento ในวันที่ 11 กันยายน ตั้งแต่ปี 2458 เป็นต้นมา ในขณะที่ประเทศอินเดียได้มีการฉลองวันเกิดของ ดร. สรวปัลลี ราธากฤษณัน ในวันที่ 5 กันยายน ตั้งแต่ปี 2505 เป็นต้นมา) ซึ่งเป็นเหตุผลหลักที่ประเทศต่าง ๆ มีวันที่ที่จัดวันครูแตกต่างกัน และแตกต่างจากวันครูของสากล

ประวัติ วันครูแห่งชาติ

        วันครูได้จัดให้มีขึ้นครั้งแรกเมื่อ 16มกราคม 2500สืบเนื่องมาจากการประกาศพระราชบัญญัติครูในราชกิจจานุเบกษา เมื่อ  2488ซึ่งระบุให้มีสภาในกระทรวงศึกษาธิการเรียกว่า คุรุสภาเป็นนิติบุคคลให้ครูทุกคนเป็นสมาชิกคุรุสภา โดยมีหน้าที่ในเรื่องของสถาบันวิชาชีพครูในขณะเดียวกันก็ทำหน้าที่ให้ความเห็นเรื่องนโยบายการศึกษาและวิชาการศึกษาทั่วไปแก่กระทรวงศึกษาธิการ ควบคุม จรรยาและวินัยของครูรักษาผลประโยชน์ ส่งเสริมฐานะของครู จัดสวัสดิการให้ครูและครอบครัว ได้รับความช่วยเหลือตามสมควร ส่งเสริมความรู้และความสามัคคีของครูด้วยเหตุนี้ในทุกปี คุรุสภาจะจัดให้มีการประชุมสามัญคุรุสภาประจำปี เพื่อเปิดโอกาสให้ผู้แทนครูจากทั่วประเทศแถลงผลงานในรอบปีที่ผ่านมา และชักถามปัญหาข้อข้องใจต่าง ๆ เกี่ยวกับการดำเนินงานของคุรุสภาโดยมีคณะกรรมการอำนวยการคุรุสภาเป็นผู้ตอบข้อสงสัย สถานที่ ในการประชุมสมัยนั้นใช้หอประชุมสามัคยาจารย์ หอประชุมของจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย และในระยะหลังใช้หอประชุมคุรุสภาปี 2499ในที่ประชุมสามัญคุรุสภาประจำปี จอมพล ป. พิบูลสงคราม นายกรัฐมนตรีและประธานกรรมการอำนวยการคุรุสภากิตติมศักดิ์ ได้กล่าวคำปราศรัยต่อที่ประชุมครูทั่วประเทศว่า

        (ที่อยากเสนอในตอนนี้ก็คือว่า เนื่องจากผู้เป็นครูมีบุญคุณ เป็นผู้ให้แสงสว่างในชีวิตของเราทั้งหลาย ข้าพเจ้าคิดว่าวันครูควรมี สักวันหนึ่งสำหรับให้บรรดาลูกศิษย์ทั้งหลายได้แสดงความเคารพ สักการะต่อบรรดาครูผู้มีพระคุณทั้งหลาย เพราะเหตุว่าสำหรับ คนทั่วไปถ้าถึงวันตรุษ วันสงกรานต์ เราก็นำเอาอัฐิของผู้มีพระคุณบังเกิดเกล้ามาทำบุญ ทำทาน คนที่สองรองลงไปก็คือครูผู้เสียสละ ทั้งหลาย ข้าพเจ้าคิดว่าในโอกาสนี้จะขอฝากที่ประชุมไว้ด้วย ลองปรึกษาหารือกันในหลักการ ทุกคนคงจะไม่ขัดข้อง)

        จากแนวความคิดนี้ ประกอบกับความเห็นของครูที่แสดงออกทางสื่อมวลชนและอื่น ๆ ล้วนเรียกร้องให้มีวันครูเพื่อให้เป็นวันแห่งการรำลึก ถึงความสำคัญของครูในฐานะที่เป็นผู้เสียสละ ประกอบคุณงามความดี เพื่อประโยชน์ของชาติและประชาชนเป็นอันมากในปีเดียวกันที่ประชุมคุรุสภาสามัญประจำปีจึงได้พิจารณาเรื่องนี้และมีมติเห็นควรให้มีวันครูเพื่อเสนอ คณะกรรมการอำนวยการต่อไป โดยได้เสนอหลักการว่า เพื่อจะได้ประกอบพิธีระลึกถึงคุณบูรพาจารย์ ส่งเสริมสามัคคีธรรมระหว่างครูและเพื่อส่งเสริม ความเข้าใจอันดีระหว่างครูกับประชาชน

        การจัดงานวันครูได้จัดเป็นครั้งแรกเมื่อ 16 มกราคม 2500 กระทรวงศึกษาธิการสั่งการให้นักเรียนและครูหยุดในวันดังกล่าวได้ ในส่วนกลางใช้สถานที่ของกรีฑาสถานแห่งชาติเป็นที่จัดงานวันครูนี้ได้กำหนดเป็นหลักการให้มีอนุสรณ์งานวันครูไว้แก่อนุชนรุ่นหลังทุกปี อนุสรณ์ที่สำคัญ คือ หนังสือประวัติครู หนังสือที่ระลึกวันครู และสิ่งก่อสร้างเป็นถาวรวัตถุ

กิจกรรมวันครู

การจัดงานวันครูได้ปรับปรุงเปลี่ยนแปลงกิจกรรมให้สอดคล้องกับการเปลี่ยนแปลงของสังคมตลอดเวลาในปัจจุบันได้จัดรูปแบบการจัดงานวันครูจะมีกิจกรรม3ประเภทหลักดังนี้

กิจกรรมทางศาสนา

        1. พิธีรำลึกถึงพระคุณบูรพาจารย์ประกอบด้วยพิธีปฏิญาณตนการกล่าวคำระลึกถึงพระคุณบูรพาจารย์

        2. กิจกรรมเพื่อความสามัคคีระหว่างผู้ประกอบอาชีพครูส่วนมากเป็นการแข่งขันกีฬาหรือการจัดงานรื่นเริงในตอนเย็น

พิธีไหว้ครู

พิธีไหว้ครูเป็นพิธีกรรมที่เป็นประเพณีของไทยที่นิยมปฏิบัติมาแต่สมัยโบราณแสดงถึงความระลึกถึงบุญคุณของครูการไหว้ครูเป็นการแสดงตนว่าขอเป็นศิษย์ของท่านโดยตรง                                

ดอกไม้วันไหว้ครู

ดอกมะเขือ

เป็นดอกที่โน้มต่ำลงมาเสมอไม่ได้เป็นดอกที่ชูขึ้นคนโบราณจึงกำหนดให้เป็นดอกไม้สำหรับไหว้ครูไม่ว่าจะเป็นครูดนตรีครูมวยครูสอนหนังสือก็ให้ใช้ดอกมะเขือนี้เพื่อศิษย์จะได้อ่อนน้อมถ่อมตนพร้อมที่จะเรียนวิชาความรู้ต่างๆนอกจากนี้มะเขือยังมีเมล็ดมากไปงอกงามได้ง่ายในทุกที่เช่นเดียวกับหญ้าแพรก

หญ้าแพรก

เป็นหญ้าที่เจริญงอกงามแพร่กระจายพันธ์ไปได้อย่างรวดเร็วมากหญ้าแพรกดอกมะเขือจึงมีความหมายซ่อนเร้นอยู่คนโบราณจึงถือเอาเป็นเคล็ดว่าถ้าใช้หญ้าแพรกดอกมะเขือไหว้ครูแล้วสติปัญญาของเด็กจะเจริญงอกงามเหมือนหญ้าแพรกและดอกมะเขือนั่นเอง

ข้าวตอก

เนื่องจากข้าวตอกเกิดจากข้าวเปลือกที่คั่วด้วยไฟอ่อนๆให้ร้อนเสมอกันจนถึงจุดหนึ่งที่เนื้อข้างในขยายออกจนดันเปลือกให้แยกออกจากกันได้ข้าวสีขาวที่ขยายเม็ดออกบานซึ่งสามารถนำไปประกอบพิธีกรรมหรือทำขนมต่างๆได้ดังนั้นข้าวตอกจึงเป็นสัญลักษณ์ของความมีระเบียบวินัยหากใครสามารถทำตามกฎระเบียบเอาชนะความซุกซนและความเกียจคร้านของตัวเองได้ก็จะเหมือนข้าวตอกสีขาวที่ถูกคั่วออกจากข้าวเปลือก

ดอกเข็ม

เพราะดอกเข็มนั้นมีปลายแหลมสติปัญญาจะได้แหลมคมเหมือนดอกเข็มและก็อาจเป็นได้ว่าเกสรดอกเข็มมีรสหวานการใช้ดอกเข็มไหว้ครูวิชาความรู้จะให้ประโยชน์กับชีวิตทำให้ชีวิตมีความสดชื่นเหมือนรสหวานของดอกเข็ม

 

พิธีการไหว้ครู

1. เมื่อประธานมาถึงให้กราบทำความเคารพจนกว่าคุณครูทุกท่านจะผ่านไปหมดทุกคน

2. ให้ประธานจุดธูปเทียนนมัสการพระพุทธรูปที่แท่นหมู่บูชา

3. เริ่มพิธีโดยการสวดมนต์ตามด้วยเจิมหนังสือเพื่อความเป็นสิริมงคล

4. หลังจากนั้นกล่าวคาถาไหว้ครูและวรรคแรกของคำไหว้ครู

5. เมื่อกล่าวคำไหว้ครูเสร็จแล้วให้ว่าคาถาไหว้ครูตอนท้าย

6 ตัวแทนนักเรียนกล่าวคำปฏิญาณตน

7 ให้ตัวแทนของแต่ละห้องนำพานไปให้คุณครูแต่ละท่าน

 

คำขวัญวันครู ปี 2564 : ครูวิถีใหม่ ใส่ใจดิจิทัล สร้างสรรค์ คุณธรรมประจำชาติ