วันสุนทรภู่   วันที่ ๒๖ มิถุนายน

ชีวประวัติ        สุนทรภู่ กวีสำคัญสมัยต้นรัตนโกสินทร์ เกิดวันจันทร์ เดือน ๘ ขึ้น ๑ ค่ำ ปีมะเมีย จุลศักราช ๑๑๔๘ เวลา ๒ โมงเช้าหรือตรงกับวันที่ ๒๖ มิถุนายน พ.ศ. ๒๓๒๙ เวลา ๐๘.๐๐ น. ซึ่งตรงกับสมัยรัชกาลที่ ๑ แห่งกรุงรัตนโกสินทร์ ณ บริเวณด้านเหนือของพระราชวังหลัง (บริเวณสถานีรถไฟบางกอกน้อยปัจจุบัน) บิดาของท่านเป็นชาวกร่ำ อำเภอแกลง จังหวัดระยอง ชื่อพ่อพลับ 

ส่วนมารดาเป็นชาวเมืองฉะเชิงเทรา ชื่อแม่ช้อย สันนิษฐานว่ามารดาเป็นข้าหลวงอยู่ในพระราชวังหลัง   

        เชื่อว่าหลังจากสุนทรภู่เกิดได้ไม่นาน บิดามารดาก็หย่าร้างกัน บิดาออกไปบวชอยู่ที่วัดป่ากร่ำ ตำบลบ้านกร่ำ อำเภอแกลง อันเป็นภูมิลำเนาเดิม ส่วนมารดาได้เข้าไปอยู่ในพระราชวังหลัง ถวายตัวเป็นนางนมของพระองค์เจ้าหญิงจงกล พระธิดาในเจ้าฟ้ากรมหลวงอนุรักษ์เทเวศร์ 

        ดังนั้น สุนทรภู่จึงได้อยู่ในพระราชวังหลังกับมารดา และได้ถวายตัวเป็นข้าในกรมพระราชวังหลัง

 ซึ่งสุนทรภู่ยังมีน้องสาวต่างบิดาอีกสองคน ชื่อฉิมและนิ่ม

    

        เด็กชายภู่โตอยู่ในวังหลัง และได้เรียนหนังสือกับพระในสำนักชีปะขาว (ปัจจุบันคือวัดศรีสุดาราม) 

ตามประเพณีของไทยที่ส่งลูกหลานเข้าไปเรียนหนังสือในวัด 

ประวัติสุนทรภู่ช่วงก่อนรับราชการ

  พ.ศ. ๒๓๒๙ - ๒๖ มิถุนายน (ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช)

พ.ศ. ๒๓๔๙ - นายภู่เดินทางไปหาบิดาที่เมืองแกลง จังหวัดระยอง จึงได้แต่ง นิราศเมืองแกลง

  พ.ศ. ๒๓๕๐ - นายภู่รับราชการเป็นมหาดเล็ก ในพระองค์เจ้าปฐมวงศ์ ตามเสด็จไปบูชาพระพุทธบาท จังหวัดสระบุรี 

ในวันมาฆบูชาปีนั้นจึงได้แต่งนิราศพระบาท

 

ประวัติสุนทรภู่ช่วงที่รับราชการในรัชกาลที่ ๒ อยู่ ๘ ปี

        พ.ศ. ๒๓๕๙ - เข้าสู่รัชสมัยพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย (รัชกาลที่ ๒) นายภู่เข้ารับราชการในกรมพระอาลักษณ์

ได้รับตำแหน่งเป็น “ขุนสุนทรโวหาร” เพราะ ทดลองแต่งกลอนบทละครรามเกียรติ์ต่อจากพระราชนิพนธ์ในรัชกาลที่ ๒ 

ทรงพระกรุณาฯ ซึ่งเป็นช่วงที่สุนทรภู่มีชื่อเสียง มีชีวิตการงานที่รุ่งโรจน์  ได้รับเลื่อนเป็น “หลวงสุนทรโวหาร” 

ได้รับบ้านประจำตำแหน่งที่ท่าช้าง (อยู่ใกล้วังท่าพระ) มีหน้าที่คอยถวายความคิดเห็นเกี่ยวกับพระราชนิพนธ์วรรณคดีต่างๆ 

ที่ได้เลื่อนขั้นเพราะแต่งบทกลอนตอนนางสีดาผูกคอตาย และศึกสิบขุนสินรถ บรรยายฉากรถศึกของทศกัณฐ์ได้ดี

        พ.ศ. ๒๓๖๗ - เป็นช่วงปลายรับราชการในรัชกาลที่ ๒ คาดว่าสุนทรภู่แต่ง “สวัสดิรักษา” ระหว่างที่ถวายงาน

เป็นพระอาจารย์ถวายอักษรพระราชโอรสในรัชกาลที่ ๒

 

ประวัติสุนทรภู่ช่วงที่บวชอยู่ ๑๘ ปี

        พ.ศ. ๒๓๗๒ - ระหว่างเปลี่ยนรัชกาล สุนทรภู่บวชเป็นพระภิกษุและได้เป็นพระอาจารย์ถวายอักษรเจ้าฟ้ากลาง 

คาดว่าระหว่างนั้นได้แต่งเรื่อง เพลงยาวถวายโอวาท และได้แต่งโคลงกลอนนิทานไว้มากมาย อาทิ พระอภัยมณี, ลักษณวงศ์, สิงหไตรภพ

        พ.ศ. ๒๓๘๕ - ก่อนลาสิกขา พบว่าพระสุนทรภู่ได้แต่ง รำพันพิลาป ซึ่งเป็นผลงานที่เพิ่งได้รับการเปิดเผยในปี พ.ศ.๒๔๘๐ 

ในเกือบ ๑๐๐ ปีถัดมา โดยพระยาราชสมบัติ (เอิบ บุรานนท์) เป็นผู้มอบต้นฉบับที่พบให้แก่หอสมุดแห่งชาติ นักประวัติศาสตร์สมัยนั้น จึงได้ทราบเป็นหลักฐานชีวประวัติของสุนทรภู่ได้ชัดเจนยิ่งขึ้น

        พ.ศ. ๒๓๙๔ - เปลี่ยนรัชกาลอีกครั้ง พระสุนทรภู่ลาสิกขา รับราชการเป็นเจ้ากรมอาลักษณ์ฝ่ายพระราชวังบวร 

ได้รับบรรดาศักดิ์เป็น “พระสุนทรโวหาร” ได้แต่งนิราศ 2 เรื่อง คือ นิราศเมืองเพชร และ นิราศพระประธม

        บ้างก็ว่าบั้นปลายชีวิตสุนทรภู่อาศัยอยู่ในเขตพระราชวังเดิม ใกล้หอพระยามณเฑียรบาล (บัว) 

ถึงแก่อนิจกรรมในปี พ.ศ.๒๓๙๘ สิริอายุ ๖๙ ปี แต่ข้อมูลจากสารานุกรมไทยฉบับเยาวชน ระบุว่า 

สุนทรภู่ซื้อบ้านอยู่ย่านธนบุรี และเสียชีวิตที่บ้านนี้เมื่ออายุ ๘๐ปีเศษ

 

 

ผลงานสุนทรภู่ที่โดดเด่น คือ “พระอภัยมณี”

        บทกลอนนิทานเรื่องนี้ได้รับการยกย่องครั้งแรกจากวรรณคดีสโมสร ว่าเป็นสุดยอดวรรณคดีไทยประเภทกลอนนิทาน และ

เรื่องนี้ได้รับการแปลเป็นภาษาต่างประเทศ และในปี พ.ศ.๒๕๒๙ สุนทรภู่ได้รับการยกย่องจากยูเนสโกให้เป็นบุคคลสำคัญของโลก

ด้านวรรณกรรม

        ความโดดเด่นของ “พระอภัยมณี” แสดงให้เห็นว่าสุนทรภู่เป็นผู้ที่มีความสนใจในเทคโนโลยีและ

นวัตกรรมสมัยใหม่จากชาวต่างชาติที่เข้ามาเผยแพร่ในพระนครในสมัยนั้น คาดว่าสุนทรภู่จะพูดภาษาอังกฤษได้ 

และได้แลกเปลี่ยนความรู้กับชาวต่างชาติ ดังสังเกตเห็นได้จากตัวละครผู้หญิงที่ขึ้นมาเป็นผู้นำ เป็นเจ้าเมือง และมีสิทธิ์ตัดสินใจ 

แตกต่างจากสตรีไทยในยุคนั้น ที่จะต้องอยู่กับเหย้า เฝ้ากับเรือน ไม่มีบทบาทขึ้นมาทำงานเทียบเท่าผู้ชายได้

 

ผลงานสุนทรภู่ทั้งหมด  นิราศ ๙ เรื่อง ได้แก่ 

นิราศเมืองแกลง (พ.ศ.๒๓๔๙) นิราศอิเหนา (คาดว่าเป็นสมัยรัชกาลที่ ๓)

นิราศพระบาท (พ.ศ.๒๓๕๐) รำพันพิลาป (พ.ศ.๒๓๘๕)

นิราศภูเขาทอง (ประมาณ พ.ศ.๒๓๗๑) นิราศพระประธม (พ.ศ.๒๓๘๕)

นิราศสุพรรณ (ประมาณ พ.ศ.๒๓๗๔) นิราศเมืองเพชร (พ.ศ.๒๓๘๘)

นิราศวัดเจ้าฟ้า (ประมาณ พ.ศ.๒๓๗๕)

 

นิทานกลอน ๕ เรื่อง สุภาษิต ๓ เรื่อง

    โคบุตร     สวัสดิรักษา 

    พระอภัยมณี     เพลงยาวถวายโอวาท 

    พระไชยสุริยา     สุภาษิตสอนหญิง 

    ลักษณวงศ์

    สิงหไกรภพ

 

บทละคร ๑ เรื่อง     อภัยนุราช   

 

บทเสภา ๒ เรื่อง      ขุนช้างขุนแผนตอนกำเนิดพลายงาม , เสภาพระราชพงศาวดาร

 

บทเห่กล่อมพระบรรทม ๔ เรื่อง    เห่เรื่องพระอภัยมณี , เห่เรื่องโคบุตร , เห่เรื่องจับระบำ , เห่เรื่องกากี

 

ที่มาของวันสุนทรภู่

 

วันที่ ๒๖ มิถุนายน เป็นวันคล้ายวันเกิดของพระสุนทรโวหาร (สุนทรภู่) เจ้ากรมพระอาลักษณ์ฝ่ายพระราชวัง ผู้ได้รับการยกย่องว่าเป็นกวีเอกแห่งกรุงรัตนโกสินทร์ตอนต้น และมีผลงานประพันธ์มากมาย เฉพาะเรื่อง พระอภัยมณี วรรณกรรมชิ้นเอกของท่าน ก็มีความยาวถึง ๑๒,๗๐๖ บท ถือได้ว่าเป็นกวีนิพนธ์ที่ยาวที่สุดในโลก ในขณะที่บทประพันธ์เรื่องอีเลียต  (Iliad)) และโอเดดซี (Odyssey) ของฝรั่งที่ว่ายาวที่สุด ยังมีเพียง ๑๒,๕๐๐ บทเท่านั้น เมื่อปี พ.ศ. ๒๕๒๙ ท่านได้รับยกย่องจากยูเนสโก ให้เป็นบุคคลผู้มีผลงานดีเด่นทางวัฒนธรรมระดับโลก

 

องค์การศึกษาวิทยาศาสตร์และวัฒนธรรมแห่งสหประชาชาติ  (UNESCO)  ซึ่งเป็นผู้ที่มีหน้าที่ส่งเสริมและเผยแพร่ผลงาน ด้านวัฒนธรรมของประเทศสมาชิกต่าง ๆ ทั่วโลก  ด้วยการประกาศ ยกย่องเชิดชูเกียรติบุคคลผู้มีผลงานดีเด่นทางวัฒนธรรมระดับโลก ในวาระครบรอบ ๑๐๐ ปีขึ้นไป ประจำทุกปี โดยมีวัตถุประสงค์ โดยสรุป  คือ เพื่อเผยแพร่เกียรติคุณและผลงานของผู้มีผลงานดีเด่นทางด้านวัฒนธรรมระดับโลกให้ปรากฏแก่มวลสมาชิกทั่วโลก และเพื่อเชิญชวนให้ประเทศสมาชิกมีส่วนร่วมในการจัดกิจกรรมเฉลิมฉลองร่วมกับประเทศที่มีผู้ได้รับการยกย่องเชิดชูเกียรติ

 

ในการนี้ รัฐบาลไทยโดยคณะกรรมการแห่งชาติว่าด้วยการศึกษาวิทยาศาสตร์และวัฒนธรรมแห่งสหประชาชาติ กระทรวงศึกษาธิการ จะเป็นผู้สืบค้นบรรพบุรุษไทยผู้มีผลงานดีเด่นทางวัฒนธรรม เพื่อให้ยูเนสโกประกาศยกย่องเชิดชูเกียรติและได้ประกาศยกย่องสุนทรภู่ให้ เป็นบุคคลผู้มีผลงานดีเด่นทางวัฒนธรรมระดับโลก

          ในวาระครบรอบ ๒๐๐ ปีเกิด เมื่อวันที่ ๒๖ มิถุนายน พ.ศ. ๒๕๒๙ และในปี พ.ศ. ๒๕๓๐ นายเสวตร เปี่ยมพงศ์สานต์ อดีตรองนายกรัฐมนตรี ได้ดำเนินการจัดตั้งสถาบันสุนทรภู่ขึ้น เพื่อสนับสนุนการจัดกิจกรรมเกี่ยวกับชีวิตและงานของสุนทรภู่ ให้แพร่ หลายในหมู่เยาวชนและประชาชนชาวไทยมากยิ่งขึ้น จึงได้กำหนดให้ วันที่ ๒๖มิถุนายน ของทุกปี เป็นวันสุนทรภู่

 

 

 

 

เครดิตภาพ